Bố chính sâm là cây gì? Có lợi ích gì với sức khỏe

Bố chính sâm là loại dược liệu quý, được dân gian sử dụng trong nhiều bài thuốc cổ truyền cũng như tân dược. Vậy bố chính sâm có đặc điểm gì? Công dụng của nó ra sao? Mời bạn đọc tìm hiểu trong bài viết dưới đây:

1/ Bố chính sâm là cây gì?

Bố Chính sâm là cây thuộc họ Bông (Malvaceae) có tên khoa học là Abelmoschus sagittifolius (L.). Dược liệu này còn được gọi với các cái tên khác như Thổ hào sâm, nhân sâm Phú Yên,...

1.1/ Đặc điểm

Bố chính sâm là dược liệu thân thảo, sống lâu năm. Thân cây cao khoảng 50cm - 1m trở lên. Cành cây hình trụ, có màu đỏ nhạt mọc quanh thân, mỗi cành mang một lá. Xung quanh bao phủ một lớp lông dày cứng.

Hoa mọc ở đỉnh cây, có màu đỏ hoặc hồng, có cuống dài 5-8cm, phủ lông dày. Quả hình trứng nhọn, có khía dọc thân quả, được bao phủ bởi lớp lông dày, cứng. Khi chín, quả nứt theo khía thành 5 mảnh, lộ hạt hình thận, màu nâu bên trong.

Bộ phận được dùng của sâm bố chính là rễ. Rễ cây có màu trắng nhạt hoặc ngả vàng, hình trụ, phình ra đoạn gần thân cây, thuôn nhọn về cuối. 

1.2/ Phân bố, thu hái, chế biến

Sâm bố chính được trồng ở các vùng trung du hay đồng bằng. Nơi có đất tơi xốp, nhiều mùn, thoát được nước, nhiều ánh sáng.

Người ta thu hoạch sâm vào những ngày nắng trong khoảng tháng 11 - 12, khi cây bắt đầu lụi vàng. Khi thu hoạch, bỏ thân lá, lấy củ rễ làm dược liệu.

Sau khi thu hái, củ rễ được đem đi rửa sạch, loại bỏ bùn đất, sau đó cạo bỏ lớp bần. Sau đó, để nguyên củ hoặc cắt lát ngang 0,3 - 0,5cm, đem sấy hoặc phơi đến khi độ ẩm còn khoảng 12%.

1.3/ Thành phần hóa học

Rễ củ thổ hào sâm chứa nhiều hoạt chất có lợi cho sức khỏe như: Coumarin, acid béo, acid hữu cơ, phytosterol, uronic, các nguyên tố vi lượng như sắt, kẽm,...

Theo Dược điển Việt Nam đã công bố, sâm bố chính chuẩn phải có hàm lượng chất nhầy chiếm 30 - 40%. 

2/ Công dụng của bố chính sâm

Theo y học cổ truyền, bố chính sâm có vị ngọt, nhạt, tính bình, quy vào 2 kinh tỳ và phế. Dược liệu này có các tác dụng bổ khí, ích huyết, chỉ ho, trừ đờm, sinh tân dịch, chỉ khát.

Củ Bố chính sâm được dùng cho các trường hợp như:

• Cơ thể ốm yếu, suy nhược

• Người suy nhược thần kinh, hoa mắt, chóng mặt, mất ngủ, ngủ không ngon giấc

• Người bị chán ăn, mắc bệnh đường tiêu hóa như đau dạ dày, tiêu chảy

• Bệnh nhân mắc bệnh đường hô hấp như viêm họng, ho, viêm phế quản.

Còn theo y học hiện đại, sâm bố chính có tác dụng an thần, ức chế thần kinh trung ương qua các thử nghiệm như:

• Tác dụng đối kháng với Amphetamin khi dùng đường uống hoặc tiêm phúc mạc.

• Tăng tác dụng gây ngủ của Barbiturat.

• Chống có giật trên động vật thực nghiệm sử dụng Pentetrazol. 

3/ Một số bài thuốc từ bố chính sâm

Một số bài thuốc dùng sâm bố chính mà bạn nên biết như:

3.1. Người suy nhược, gầy yếu, kém ăn, mệt mỏi, đoản khí

Nguyên liệu:

• Sâm bố chính 40g

• Hoàng kỳ (chế mật) 8g

• Bạch truật (sao mát) 20g

• Ngũ vị tử (sao mật) 4g

• Liên nhục 6g

• Mạch môn 4g

• Chichs thảo 4g

• Phụ tử chế 1-2g

• Táo ta 2-3 quả

• Gừng nướng: 3 -4 lát

Sắc dược liệu lấy nước uống. 

3.2. Bổ khí huyết

Nguyên liệu:

• Rễ củ bố chính sâm 30g

• Hoài sơn 15g

• Ý dĩ sao 15g

• Đương quy 15g

• Hồi đầu 12g

Chế biến: Thêm mật ong hoặc kẹo mạch nha là thành viên nhỏ. Mỗi ngày uống 15 - 20g.

3.3. Người mắc bệnh hô hấp bị suy nhược cơ thể

Nguyên liệu:

• Sâm bố chính 12g

• Liên nhục 20g

• Tua sen 12g

• Táo nhân 12g

• Sa sâm 12g

• Hương phụ 10g

• Lá vông 10g

• Kỷ tử 8g

Đem dược liệu sắc lấy nước uống. Mỗi ngày 1 thang đến khi hết chứng bệnh.

3.4. Bổ huyết, chữa thiếu máu

Nguyên liệu:

• Sâm bố chính 100g

• Hà thủ ô đỏ 100g

• Hạt sen 100g

• Cam thảo 40g

• Thảo quả 12g

• Đại hồi 8g

Chế biến: Lấy dược liệu tán thành bột, chế dạng viên nhỏ. Mỗi ngày uống 10g/ lần x 2 lần/ ngày.

3.5. Trị rối loạn tiêu hóa, ăn uống khó tiêu

Nguyên liệu:

• Rễ Bố chính sâm 40g

• Bạch truật 40g

• Trầm hương 4g

Chế biến: Lấy sâm và bạch truật đem đi sắc lấy nước uống. Trầm hương đem mài bột rồi cho vào nước, uống trong ngày.

3.6. Bổ thận tráng dương, Nam giới sinh lý yếu

Nguyên liệu: 

• Sâm bố chính 1kg

• Đậu đen 1,5kg

• Ba kích, Liên nhục, Cẩu tích, Sừng nai, Hoài sơn, Tục đoạn, Liên tu mỗi vị 1kg

• Hoàng tinh 500g

• Hạt tơ hồng 200g

Chế biến: 

• Ba kích đem tẩm muối rồi sao vàng

• Đậu đen sao tồn tính

• Sừng nai ủ đất sét rồi sao tồn tính

• Dược liệu còn lại tán nhỏ.

• Trộn dược liệu rồi chế thành viên nhỏ.

Mỗi lần dùng 8-12g, ngày dùng thuốc 2 lần.

4/ Lưu ý sử dụng

Sâm bố chính có tác dụng vô cùng tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên nếu không được sử dụng đúng cách có thể bị “tiền mất tật mang”. Các lưu ý khi dùng dược liệu này như:

• Không dùng chung với dược liệu lê lô

• Người thể hư hàn, trước khi dùng cần sao sâm với gừng

• Tham khảo ý kiến từ người có kiến thức chuyên môn y học trước khi dùng

• Trong quá trình sử dụng ,nếu phát hiện cơ thể có trạng thái bất thường cần đưa ngay đến cơ sở y tế

• Phụ nữ có thai, người mẹ đang cho con bú cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

Sâm bố chính là vị dược liệu quý, được dùng trong nhiều bài thuốc cổ truyền lẫn hiện đại. Bài viết trên đã cung cấp các kiến thức quan trọng xoay quanh vị thuốc này. Nếu có cách dùng khác, bạn hãy cho Dược sanfo biết bằng cách bình luận dưới bài viết nhé!